Dom na skarpie

Skarpy to w pojęciu geotechniki strome ściany w ukształtowaniu powierzchni terenu. Mogą być utworzone zarówno przez środowisko naturalne, jak i za sprawą działań człowieka.

Skarpy występują nawet na terenach typowo nizinnych, np. przy krawędziach dolin rzecznych lub w pobliżu moren czołowych. Teren przeważnie równie ciekawy i atrakcyjny krajobrazowo, co niebezpieczny poprzez powstawanie na nim osuwisk. Pomimo tego, wszelkiego rodzaju zbocza są łakomym kąskiem dla inwestorów planujących budowę domu.

Jednak budowa domu na skarpie do wyzwanie konstrukcyjne. W tym przypadku nie wystarczy bowiem samo wymiarowanie fundamentów i sprawdzenie nośności gruntu pod stopą lub ławą fundamentową. Konieczne jest również sprawdzenie stateczności skarpy, która ma zostać obciążona wznoszoną konstrukcją.

Stateczność skarpy określana jest poprzez wartość stosunku sił utrzymujących do sił przesuwających masy gruntu. Określa się ją współczynnikiem F - pod zabudowę jego wartość nie może być niższa niż 1. Inaczej skarpa jest niestateczna i usytuowanie na niej jakiejkolwiek konstrukcji związane jest nie tylko z katastrofą budowlaną, ale również możliwymi ofiarami w ludziach.

O tym, czy na danym terenie w przeszłości występowały osuwiska świadczy mapa wysokościowa z planem warstwicowym skarpy, jak również szereg szczegółów możliwych do zauważenia gołym okiem. O ruchach gruntu świadczyć może kształt drzew oraz szpary, szczeliny i pęknięcia darni występujące na powierzchni ziemi. Jeżeli pnie drzew porastających zbocze są proste i pionowe oznacza to, że skarpa jest stateczna, ale gdy widzimy, że drzewa są pokrzywione i rosły w przeszłości w różnych kierunkach oznacza to już, że na terenie występowały znaczne ruchy gruntu. Świeże pęknięcia i szczeliny w powierzchni ziemi świadczą o tym, że przemieszczenia zdarzyły się całkiem niedawno. O ich sile można wnioskować z głębokości szpar. Im są one większe, tym osuwisko sięgało głębiej pod powierzchnię terenu. Przy nieznacznych pęknięciach mówi się jedynie o zsuwach powierzchniowych.

Informacje o tym czy jest to teren osuwiskowy powinniśmy uzyskać w urzędzie gminy, możemy też skorzystać ze informacji Państwowego Instytutu Geologicznego (geoportal.pgi.gov.pl). Jeśli teren nie jest stabilny, zdecydowanie lepiej rozejrzeć się za inną działką.

Budowa domu na skarpie zawsze będzie droższa i trudniejsza niż na płaskim terenie. Rozpoczęcie prac zawsze muszą poprzedzać precyzyjne badania geologiczne. Mają one na celu zlokalizowanie płaszczyzny poślizgu obydwu części gruntu zbocza w stosunku do siebie. Badania nie tylko oceniają stateczność skarpy, ale także umożliwiają zaprojektowanie odpowiednich zabezpieczeń.

Jako zabezpieczenie skarpy przed wystąpieniem osuwiska najprościej jest zastosować zmniejszenie jej nachylenia. Rozwiązanie to jednak bardzo często nie jest wystarczające i wówczas dodatkowo wykonuje się podparcie skarpy nasypem, stosuje pale, kotwy, robi mury oporowe, a ostatnio tzw. gwoździowanie. Ostatnia z wymienionych robót inżynierskich polega na połączeniu sąsiadujących z sobą partii gruntu za pomocą stalowej siatki mocowanej cienkimi prętami osadzonymi solidnie w ziemi.

Poza wymienionymi zabezpieczeniami skarp  stosuje się również odwodnienie terenu, zastrzyki wzmacniające lub uszczelniające popękane skały, drenaż przyporowy i wiele innych czynności zapobiegających osuwaniu się gruntu. Wszystkie te prace są jednak bardzo kosztowne i pracochłonne. Prowadzenie ich musi zostać poprzedzone szczegółowymi badaniami, a do wykonania należy zatrudnić wysoko wyspecjalizowana ekipę.

Ogromne znaczenie dla możliwości powstania domu na skarpie mają warunki wodne panujące w okolicy zbocza, tym bardziej, że budowa domu w takim miejscu zmienia dotychczasowe uwarunkowania. Specjaliści twierdzą, że suche zbocze – przeważnie jest zboczem statecznym. Rzeczywiście, przepływająca woda powoduje poślizg i sprzyja przemieszczaniu się gruntu. Dowodem na to jest wystąpienie licznych osuwisk w naszym kraju, do których doszło w czasie lub po kataklizmach powodziowych.

Nowo budowany dom na skarpie należy zatem otoczyć drenażem. Wykonać należy zarówno drenaż opaskowy wokół budynku, jak i drenaż powierzchniowy pod budynkiem. Drenaże te umożliwią odprowadzenie wody, która napłynie w kierunku domu i uniemożliwią gromadzenie się jej w wykopie wykonanym pod fundament. Wody z drenażu nie należy odprowadzać na skarpę, ani do jej podnóża, gdyż może to spowodować wystąpienie osuwiska. Najbezpieczniej jest odprowadzać wodę na odległość nie mniejszą niż kilkanaście metrów od podnóża skarpy. Warto również przeanalizować możliwość odprowadzania wody deszczowej spływającej z dachu nowo wybudowanego domu. Woda ta nie powinna bowiem spływać do gruntu w pobliżu ścian budynku.

Roślinność występująca na skarpie i w jej najbliższej okolicy absorbuje wodę opadową, zmniejsza prędkość przepływu wody gruntowej i ogranicza energię, z jaką krople deszczu uderzają o ziemię. Wszystko to powoduje, że rośliny, przyczyniają się w sposób znaczny do utrzymania stateczności zbocza. Szczególny wpływ na zapobieganie występowania osuwisk mają duże drzewa, których korzenie – wnikając głęboko pod powierzchnię gruntu – wiążą jego masy i sprawiają, że skarpa jest bardziej wytrzymała. Występowanie drzew jest jedynie niekorzystne wtedy, gdy występują one po środku skarpy, gdzie płaszczyzna poślizgu jest usytuowana najgłębiej. Wówczas drzewa obciążają skarpę swym ciężarem i przenoszą na grunt siły pochodzące od obciążenia wiatrem.

Dlatego nosząc się z zamiarem zamieszkania skarpy należy starannie dobierać roślinność, która będzie nas otaczać w przyszłości i rozmieszczać ją zgodnie z obowiązującymi zasadami. Poprzez dobór odpowiednich gatunków roślin i właściwe zagospodarowanie skarpy można zwiększyć jej bezpieczeństwo nawet o 30 procent.