Beton – jak wybrać beton na budowę

Co to jest beton

Beton to tworzywo powstałe w wyniku wiązania i stwardnienia mieszanki betonowej. Robi się ją z cementu, kruszywa i wody. Może zawierać również dodatki i domieszki, nadające jej odpowiednie cechy. W zależności od zastosowanego kruszywa i dodatków, beton może mieć różne właściwości.

Jako podstawowe kruszywa stosuje się piasek i żwir. W pewnych przypadkach dodaje się także keramzyt, który poprawia izolacyjność termiczną betonu. Obecnie beton może być też wzbogacany polimerami, włóknami (np. stalowymi, szklanymi, bazaltowowymi), czy żużlem. Dodatek substancji spieniającej jest wykorzystywany przy produkcji betonu komórkowego, który wyróżnia się dużą porowatością.

Klasy betonu używanego przy budowie domu

Jedną z najważniejszych cech betonu jest jego wytrzymałość na ściskanie. Zależy ona od kilku czynników, wynikających zarówno z cech samej mieszanki, jak i warunków, w jakich się ją stosuje. Dlatego opracowano tzw. klasy betonu, które wskazują wytrzymałość charakterystyczną betonu. I to m.in. na klasę wytrzymałości musimy zwrócić uwagę, wybierając beton.

Kiedyś klasy wytrzymałości betonu oznaczano literą B i liczbą. To oznaczenie nadal jest często używane potocznie, na budowie. Natomiast oficjalne i obowiązujące oznaczenie klas betonu to litera C oraz dwie liczby (liczba/liczba). Kolejne liczby odnoszą się do różnych sposobów wykonywania prób wytrzymałości betonu w laboratorium (próbka walcowa/próbka stożkowa).

Rodzaj betonu, jaki trzeba zastosować w danym elemencie budowlanym musi być określony przez konstruktora i podany w projekcie domu. Nie wolno tego samodzielnie zmieniać.

Przy budowie domu najczęściej stosuje się beton klasy C12/15 (dawne B15) oraz C16/20 (dawne B20). Może on służyć się m.in. do wylewania stop i płyt fundamentowych, fundamentów, ścian, słupów, nadproży, stropów, a także schodów i tarasów.

Stosuje się także beton niższej klasy – C8/10 (B7,5, B10) – do produkcji tzw. chudego betonu. Niekiedy potrzebny jest także beton klas wyższych – C20/25 (czyli B25) i C25/30 (B30). Tych ostatnich używa się w przypadku elementów mocno obciążonych lub o dużych rozpiętościach.

Poza klasą wytrzymałości betonu, znaczenie ma także tzw. klasa ekspozycji. Poszczególne klasy dotyczą specyfiki środowiska, w jakim ma być wykorzystany beton. A dokładniej – jakie agresywne czynniki będą na niego działać. Bierze się pod uwagę przede wszystkim wilgotność i kontakt z wodą. Dlatego beton przeznaczony na różne elementy konstrukcji budynku (np. strop i fundamenty), może mieć tę samą klasę wytrzymałości, ale różne klasy ekspozycji.
Klasy ekspozycji są opisane literą X oraz dodatkową literą i cyfrą. Są ujęte w formie tabeli – zgodnie z normą PN-EN 206:2014. Określa ona dokładnie, jakie właściwości i skład powinien mieć beton, stosowany w danym środowisku. Uwzględnienie klasy ekspozycji betonu jest ważne dla zapewnienia trwałości konstrukcji.

Co to jest chudy beton i do czego się go stosuje

Dość często możemy się spotkać z określeniem „chudy beton”, albo „chudziak”. Jest to beton, którego nie używa się przy elementach konstrukcyjnych, ale jest niezastąpiony jako warstwa wyrównawcza lub podkładowa. Jest to beton klasy C8/10 (obejmuje dawne B 7,5 oraz B10) i wyróżnia się małą odpornością na ściskanie. Wykorzystuje się go m.in. jako warstwę podkładową pod fundamenty oraz posadzki, a także na wylewki (szlichty) do wyrównywania podłóg, czy tarasów. Grubość warstwy takiego betonu wynosi najczęściej 10-15 cm.

Proporcje składników na beton

Proporcje składników, jakie stosuje się do uzyskania mieszanki betonowej są różne. Od nich m.in. zależy klasa betonu. Ale na proporcje ma wpływ typ cementu, a także wielkości frakcji kruszywa przede wszystkim żwiru.

Ważna jest także gęstość betonu, jaką chcemy uzyskać. Na elementy konstrukcyjne stosuje się beton o konsystencji plastycznej lub półciekłej (niekiedy ciekłej). Natomiast beton chudy jest znacznie gęstszy – powinien mieć konsystencję wilgotną lub gęstoplastyczną.

Orientacyjne proporcje dla uzyskania 1m³ betonu klasy C16/20 (B20) to: 275 kg cementu portlandzkiego (CEM I 32,5), 590 kg piasku, 1377 kg żwiru, 165 l wody. Natomiast tę samą ilość chudego betonu uzyskamy mieszając: 160 kg cementu portlandzkiego (CEM I 32,5), 2200 kg piasku, 75 l wody. Bezpieczniej jednak wykonywać chudy beton z dodatkiem żwiru, wtedy proporcje wyglądają następująco: 180 kg cementu CEM I, 840 kg piasku, 1230 kg żwiru.

Wykonując mieszankę w betoniarce wlewa się do niej wodę, wsypuje cement, a następnie – piasek i żwir, dolewając wodę. Jeśli przygotowujemy ręcznie niewielkie ilości betonu, można najpierw wymieszać ze sobą suche składniki, a następnie dolać wodę. Do chudego betonu podczas wyrabiania dolewa się natomiast wodę z cementem, wymieszaną w proporcji 1:1.

Beton towarowy, czy z betoniarki

Produkcja betonu w betoniarce nie jest niby skomplikowana, ale pracochłonna, wymaga też czasu i dokładności. Trudno też uzyskać beton klasy wyższej niż C12/15. A przy dużym zapotrzebowaniu, istnieje poważne ryzyko, że każda partia betonu będzie miała nieco inne właściwości. Dlatego jeśli mamy do wylania dużą ilość betonu, np. na fundamenty lub strop, warto się zastanowić na zamówieniem mieszanki w betoniarni. Będzie ona dostarczona na budowę betonowozem („gruszką”) i wylana za pomocą pompy. Zajmie to znacznie mniej czasu i będziemy mieć większą pewność, że beton jest odpowiedniej jakości.

Trzeba jednak dobrze obliczyć potrzebną ilość, bo betoniarnie raczej nie przyjmują zwrotów. Nie zawsze da się też „domówić” trochę betonu, gdy się okaże, że zamówiliśmy zbyt mało. Ilość betonu potrzebnego na fundamenty (ławy, płyty) oblicza się po prostu mnożąc wysokość x długość x szerokość danego elementu. W ten sposób otrzymujemy potrzebną liczbę metrów sześciennych (kubików).

Nieco bardziej skomplikowana sytuacja jest przy stropach, bo wiele zależy od ich rodzaju. W tym przypadku warto skorzystać z kalkulatorów, znajdujących się na stronach producentów betonu (niektórzy oferują także pomoc konsultanta). Najbardziej opłacalne jest sprowadzanie mieszanki z betoniarni oddalonej o ok. 30 km od budowy. Pytając o cenę betonu, upewnijmy się, czy zawiera ona koszt transportu.